Prof. Dr. Mehmet SUBAŞI
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı
Doktor Mehmet Subaşı
ÖN ÇAPRAZ BAĞ YARALANMALARI
Ön çapraz bag (ÖÇB) diz ekleminin içinde yer alan femur denilen uyluk kemiği ve tibia denen kaval kemiği arasınd auzanan ve birbirini çaprazlayan iki bağdan biridir. Bağın kopması dizde en sık görülen ciddi bağ yaralanmasıdır. Spor yapma miktarı arttıkça da ön çapraz bağ yaralanmaları daha sık olarak görülmektedir.. ABD‘ de bir çalışmaya göre her yıl 250.000 hastaya ÖÇB yırtığı tanısı konmaktadır. Sadece futbol, kayak gibi sporlar göz önüne alındığında yaralanma sıklığı dahada yüksektir. Akut ÖÇB yırtıklarının %70’ i hem profesyonel, hem de hobi amaçlı spor aktiviteleri esnasında olur. Ve daha sık genç aktif spor yapan bireylerde görülmektedir.
ÖÇB’IN KOPUKLUĞUNUN BELİRTİLERİ
Hastalar genelde dizde burkulma, dönme ve bu şikayetler sonrası diz ağrısı ve şişlik yakınmaları ile başvururlar. Bu şişmenin nedeni kopan bağdan diz içine olan kanamadır. Bu sırada dizden bir ses de gelebilir.. Yaralanma şeklinin sorularak ortaya konulması önemlidir. Çoğu yaralanma ayak yere sabit olarak basarken dizin ve vücudun kuvvetle bir tarafa dönmesiyle gelişir ve genellikle bir darbe söz konusu olmayabilir. ÖÇB yırtığı ayrıca bacağın iç tarafına gelen tekme ile dizin dışa doğru zorlanmasıyla olur. Travma anında hastanın "dizinin döndüğünü" ve "dizinden ses geldiğini" söylemeside önemli bir ip ucudur.
TANI
Diz ekleminin içinde veya dışında yaralanması muhtemel başka yapılar da vardır. Bu nedenle öncelikle dizin kapsamlı bir muayenesi yapılmalıdır. Muayene de ön çekmece ve lachman gibi spesifik fizik muayene testleri uygulanır. Bu testlerle ÖÇB’ ın yırtığı anlaşılabilir. Eski yırtıklarda veya kopmalarda tanıyı koymak daha kolaydır. Muayeneden sonra mutlaka dizin filmleri çekilmelidir. Eklemi oluşturan kemiklerde kırık veya çatlak varsa filmde görülür. Eklem yüzeyinden kopup eklem içine düşen bir kemik parçası görülebilir. Ayrıca ÖÇB bazen kemiğe yapışma yerinden bir kemik parçası ile de kopabilir. MRG ÖÇB kopukluğunda ek olası başka yaralanmaları göstermede yararlıdır. ÖÇB yırtıkları ile birlikte menisküs yırtıkları sıktır.
TEDAVİ
Hastadan kendi tendonları alınarak ya da önceden cerrahi geçiren ve tendonu olmayan hastalarda hazır tendonlarla operasyon yapılabilir.Ameliyatın gerekliliği bazı faktorlere göre belirlenir; yaş, dizdeki gevşeklik derecesi, hastanın aktivite düzeyi ve eşlik eden yaralanmalar bu karar için en önemli kriterlerdir. Ameliyatın temel amacı daha sonra oluşabilecek yinelenen diz dönmelerinin önüne geçmektir. Sık sık oluşan bu diz burkulmaları diz gevşekliğini daha da arttırır, menüsküs yırtıkları, kıkırdak hasarı ve sonuçta erken kireçlenmeye neden olur. Cerrahi tedavi kararı vermede yaş önemli bir faktör olmakla birlikte, daha önemlisi kişinin fizyolojik yaşı ve aktivite düzeyidir. Orta yaş ve üzerindeki kişiler de giderek daha sık spor yapmaktadırlar. Yaş ne olursa kişi yüksek aktivite düzeyinde ısrar ederse cerrahiye adaydır. Diz dönmeleri ve boşalmalar günlük aktiviteleri sırasında oluyorsa yine cerrahi tedavi söz konusudur. Hastalar operasyon sonrası ilk günde fizik egzersizlere başlatılır. Hemen yük verdirilmez. Diz hareketleri bir fizyoterapist eşliğinde eğitim verilerek uygulanır. Hasta düzenli takip edilerek 15. Günde dikişleri alınır. İlk 1 haftada dizin 90 derece bükülmesi hedeflenir. Hasta ameliyat sonrası koltuk değneğiyle 4 hafta kadar tam yük vermeden yürür. Bu süreç sonunda günlük aktivitelerine başlayabilir.
Spor Yaralanmalarında İlk Yardım
Sporun zihin ve fizik yapıyı geliştirmekte olduğu her geçen g&uum...
PATELLOFEMORAL SORUNLAR (KONDROMALAZİ PATELLA)
Dizde her ne kadar menisküs ve bağ yaralanmaları sıklıkla bilinse d...